مدیر نظارت بر موقوفات آستان قدس رضوی به تشریح چگونگی انجام این نظارت پرداخته و ابعاد آن را شفاف کرده است. آنچه در ادامه می‌خوانید مشروح گفت و گوی ما با دکتر محمد رضایی است. 

دکتر رضایی در ابتدای این گفت و گو به جایگاه آستان قدس رضوی در حوزه وقف اشاره و تصریح کرد: آستان قدس رضوی بزرگ‌ترین نهاد موقوفاتی جهان اسلام است و هم اکنون تعداد قابل توجهی از اسناد و مدارک مرتبط با وقف در این آستان مقدس مربوط به دوره‌های مختلف وجود دارد. 
تبیین ارکان وقف، بخش دیگری از صحبت های او بود و در این باره گفت: وقف دارای ارکانی است که واقف، موقوف علیهم، عین موقوفه، متولی و ناظر از جمله آنهاست، واقف کسی است که مالش را وقف می‌کند، موقوف علیهم نیز به کسانی گفته می‌شود که مال به نفع آنها وقف شده است، عین موقوفه همان مالی که وقف می شود و ناظر کسی است که واقف آن را برای نظارت بر وقف معرفی می‌کند، در واقع بدون ارکان وقف و شرایط هر رکن، عقد وقف صحیح نیست.
 

مسئولیت ناظر وقف

رضایی در ادامه با اشاره به اهمیت مقوله نظارت در حوزه وقف خاطر نشان کرد: کارکرد ناظر وقف این است که تمام تلاش خود را صرف این می‌کند تا عین و غبطه وقف به شکل صحیح مراعات شود و همچنین عوائد به شکل صحیحی به دست موقوف علیهم برسد و قبطه به معنی کیان و ذات وقف است و وقف نگه داشتن اصل مال و در اختیار داشتن منافع آن است. در سالهای اخیر مدیرت نظارت در موقوفات راه اندازی شده است که کارش نظارت بر کیان وقف و نظارت بر درآمدزایی و امور اجرایی وقف است. 

حق انتخاب ناظر برای واقف
رضایی درباره انتخاب ناظر نیز گفت: زمانی که واقف، وقفی را به ساحت علی بن موسی الرضا(ع) تقدیم می‌کند می تواند ناظر را فرزند خود و یا تولیت آستان قدس رضوی معرفی کند، بر همین اساس بسیاری از واقفان دارای ناظر تعیین شده از سوی خود هستند و برخی نیز این مسئولیت را مستقیما به تولیت آستان قدس رضوی محول کرده اند.

شورای فقهی 9 نفره وقف در آستان قدس

مدیر نظارت بر موقوفات آستان قدس رضوی ادامه داد: نظارت بر وقف منطبق با احکام شرعی و اسناد بالادستی انجام می شود و از همین رو شرح وظایفی برای آن تعریف می شود. نظارت‌های ما به صورت فرایندی، همه جانبه و فراگیر، ناظر به نتیجه، رعایت وجه شرعی وقف و نظارت بر کیفیت نیت واقف است. وی ادامه داد: تولیت آستان قدس رضوی در همین راستا شورای فقهی را متشکل از 9 نفر از فقهای استانهای تهران، قم و مشهد تشکیل داده اند که جلسات به صورت مستمر هر ماه در قالب جلساتی برگزار می‌شود و سوالات فقهی مطرح شده در حوزه موقوفات، در این شورا پاسخ داده می‌شود.

اجرای تمام و کمال نیت ها و متناسب سازی با شرایط روز

عملکرد ناظران را باید با شاخص هایی همچون وضعیت اجرایی شدن نیت واقفان ارزیابی کرد؛ شاخصی که رضایی در آن باره این گونه گزارش داد: تقریبا هیچ نیت زمین مانده‌ای در آستان قدس رضوی نداریم و همه آنها با حداکثر تطابق در حال اجراست، مگر نیاتی که به تناسب شرایط زمانی، امکان اجرایی شدن آن در زمان حاضر وجود ندارد. در این شرایط هم اگر وقفی که در حال حاضر امکان اجرای آن نباشد متناسب با کارکرد جدید ارائه می‌شود، برای نمونه در گذشته که از دنبه دام برای سوزاندن و تامین روشنایی استفاده می شده، برخی واقفان هزینه تامین آن را عهده دار شده بودند که در حال حاضر متناسب با همان نیت، هزینه برق و روشنایی حرم از محل درآمد موقوفه آنها تامین می‌شود. همچنین رقباتی داریم که امروزه فاقد درآمد شناخته می‌شوند، مثلا آسیاب بادی و یا قناتی که سالها خشک شده و بنابراین تصمیم‌گیریهای لازم برای درآمدزا کردن این رقبات اتخاذ می‌شود.

 
ارائه مشاوره به واقفان

اقدام دیگری که در مدیریت نظارت بر موقوفات انجام می شود، ارائه مشاوران به واقفان است و رضایی در این باره گفت: با توجه به اینکه عمده درآمدهای آستان قدس رضوی برای خدمت به زائران و مجاوران از محل موقوفات است، مهم است که نیت موقوفات با نیازها و برنامه های  این آستان تناسب داشته باشد، به همین دلیل همکاران ما با برنامه‌ریزی‌های لازم، مشاوره‌هایی به واقفان ارائه می دهند می‌شود تا وقف هایشان به سمت و سویی هدایت شود که همراستا به برنامه هایی همچون میزبانی از زائران و محرومیت زدایی باشد و به تامین اعتبارات این حوزه در آستان قدس رضوی کمک کند.

شفافیت و پایش مستمر

رضایی ادامه داد: واقع وقف امانتی در دست ماست و جز نیت واقف جای دیگری نمی‌توانیم هزینه کنیم، ضمن آنکه همه نسبت به موقوفات و درآمدهای آن مسئولیت دارند و باید نسبت به رعایت دقیق حقوق آن حساسیت داشته باشیم. وی در ادامه گفت: یکی از خدمات ما در حوزه وقف بر طرف کردن ابهامات واقف و نکته مهم دیگر عملکرد و شفافیت ما است، در همین راستا رقبات آستان قدس رضوی به شکل مستمر مورد پایش قرار می‌گیرد تا بهترین عملکرد و خروجی را داشته باشیم.